03 điểm mới được quy định tại Bộ luật Tố tụng hình sự sửa đổi năm 2021

1. Bỏ quy định chỉ khởi tố theo yêu cầu bị hại với tội phạm xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp

Đối với quy định về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại (tại khoản 1 Điều 155 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015), Bộ luật Tố tụng Hình sự sửa đổi 2021 đã bỏ trường hợp áp dụng đối với khoản 1 Điều 226 Bộ luật Hình sự năm 2015 (Tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp).
Để thống nhất với nội dung trên, Bộ luật Tố tụng Hình sự sửa đổi năm 2021 cũng sửa đổi quy định về căn cứ không khởi tố vụ án hình sự (Điều 157 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015) như sau: Tội phạm quy định tại khoản 1 các điều 134, 135, 136, 138, 139, 141, 143, 155 và 156 của Bộ luật Hình sự năm năm 2015 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2017) mà bị hại hoặc người đại diện của bị hại không yêu cầu khởi tố.
Như vậy, hiện nay chỉ được khởi tố khi có yêu cầu của bị hại hoặc người đại diện của bị hại đối với các tội phạm quy định tại khoản 1 các điều 134, 135, 136, 138, 139, 141, 143, 155 và 156 Bộ luật Hình sự năm 2015 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2017). Cụ thể:
- Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác (Điều 134).
- Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh (Điều 135).
- Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc do vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội (Điều 136).
- Tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác (Điều 138).
- Tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính (Điều 139).
- Tội hiếp dâm (Điều 141).
- Tội cưỡng dâm (Điều 143).
- Tội làm nhục người khác (Điều 155).
- Tội vu khống (Điều 156).
2. Bổ sung căn cứ tạm đình chỉ giải quyết vụ án hình sự
- Trong giai đoạn khởi tố:
Bộ luật Tố tụng Hình sự sửa đổi năm 2021 bổ sung Điều 148 khoản 1 như sau: Trong trường hợp hết hạn giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố thì cơ quan có thẩm quyền giải quyết sẽ kết thúc việc kiểm tra, xác minh để quyết định khởi tố hoặc không khởi tố vụ án vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh.
- Trong giai đoạn điều tra:
Theo Điều 229 khoản 1 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, Cơ quan điều tra ra quyết định tạm đình chỉ điều tra trong 3 trường hợp:
+ Khi chưa xác định được bị can hoặc không biết rõ bị can đang ở đâu nhưng đã hết thời hạn điều tra vụ án. 
+ Khi có kết luận giám định tư pháp xác định bị can bị bệnh tâm thần hoặc bệnh hiểm nghèo 
+ Khi trưng cầu giám định, yêu cầu định giá tài sản, yêu cầu nước ngoài tương trợ tư pháp chưa có kết quả nhưng đã hết thời hạn điều tra.
Nay, Bộ luật Tố tụng Hình sự sửa đổi năm 2021 bổ sung thêm trường hợp:
Cơ quan điều tra ra quyết định tạm đình chỉ điều tra khi việc điều tra không thể kết thúc vì lý do bất khả kháng (thiên tai, dịch bệnh) kể cả trong trường hợp đã hết thời hạn.
- Trong giai đoạn truy tố bị can:
Theo Điều 247 khoản 1 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, Viện kiểm sát quyết định tạm đình chỉ vụ án trong 3 trường hợp:
+ Khi có kết luận giám định tư pháp xác định bị can bị bệnh tâm thần hoặc bệnh hiểm nghèo 
+ Khi bị can bỏ trốn mà không biết rõ bị can đang ở đâu nhưng đã hết thời hạn quyết định việc truy tố
+ Khi trưng cầu giám định, yêu cầu định giá tài sản, yêu cầu nước ngoài tương trợ tư pháp mà chưa có kết quả nhưng đã hết thời hạn quyết định việc truy tố.
Theo đó, Bộ luật Tố tụng Hình sự sửa đổi năm 2021 bổ sung thêm trường hợp: “Khi Viện Kiểm sát tạm đình chỉ vụ án không thể tiến hành các hoạt động tố tụng để quyết định việc truy tố vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh nhưng đã hết thời hạn quyết định việc truy tố”.
3. Công an xã có trách nhiệm kiểm tra, xác minh sơ bộ khi tiếp nhận tin báo tội phạm
Điều 146 khoản 3 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 đã được sửa đổi như sau: “Công an xã, phường, thị trấn, Đồn Công an có trách nhiệm tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, lập biên bản tiếp nhận, tiến hành kiểm tra, xác minh sơ bộ và chuyển ngay tố giác, tin báo về tội phạm kèm theo tài liệu, đồ vật có liên quan cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền.”
So với quy định trước đây, Công an xã không có nhiệm vụ kiểm tra, xác minh sơ bộ mà chỉ có nhiệm vụ lấy lời khai ban đầu; những nhiệm vụ còn lại không có sự thay đổi.  

Thanh tra Công an tỉnh Bắc Giang